Патомны тувінскі шаман
Рэспубліка Тува
Нарадзіўся ў 28 снежня 1954 г. у мястэчку Тэве-Хая ў с. Алдын-Булак (па іншай версіі – у в. Аксы Барлык) Барун Хемчыцкага скуруна Тувінскай АССР у родзе Кужугетаў. Яго продкі жылі ў вярхоўях ракі Алаш; іх летнія стойбішчы знаходзіліся ў раёне Алтын-Холя (Цяляцкае возера) і ля вытокаў ракі Шолушпа (Чулышман).
Прадзед В.Ч. Мангуша па лініі бацькі - Часкылык, па мянушцы Аскак-Чангі, быў кіраўніком роду Кужугет, а сын іншага прадзеда - Лапсана, па мянушцы Курзук-Чангі, кіраваў родам Мангушаў. Яго сын Намзырай у 1929 г. скончыў Камуністычны ўніверсітэт працоўных усходу (КУТВ). Ён быў першым рэдактарам газеты "Арэвэ шыны" ("Праўда рэвалюцыйнага саюза моладзі") і адным са складальнікаў руска-тувінскага слоўніка "Орус-тыва тойлу біжык", які выйшаў у 1932 г. У гэтым жа годзе ён быў рэпрэсаваны па, так званаму, "справе моладзі" і расстраляны ў турме ў 1941 г.
Прозвішча Мангуш, а не Кужугет звязана з тым, што калі нарадзіўся дзед В.Ч. Мангуша - Кара-Салдыг, яго бацька і маці не былі мужам і жонкай, і ён выхоўваўся ў родзе Мангушаў, у сваіх бабулі і дзядулі.
Прадзед В.Ч. Мангуша па матчынай лініі - Чарык Кес Кам, па мянушцы Чаяачы-Хам, быў вядомым белым шаманам, які жыў у мястэчку Дэлег Хол у даліне ракі Алаш. Сын Кес Кама (дзед Чачагара) - Хур Матпаа (Курматпаа) стаў будыйскім ламай, але шаманскую практыку свайго бацькі не пакінуў. Дачка Хур Матпаа - Кужугет Кавей Кур Матпааеўна пераняла шаманства ад свайго дзеда - Кес Кама. У 1932 г. Кес Кама і Хур-Матпаа рэпрэсавалі.
Бацька В.Ч. Мангуша працаваў трактарыстам (памёр у 1988 г.), а маці - К.К. Кужугет - была тэхнічкай у школе.
У 1961 годзе В. Мангуш пайшоў у першы клас Аксы-Барлыцкай сярэдняй школы і скончыў яе ў 1972 г. Працаваў палівальшчыкам палёў у саўгасе «Барлык». У 1973 - 75 гг. служыў у шэрагах Савецкай Арміі; быў кіроўцам. Потым працаваў шафёрам у Ак-Давуракскім АТП. У 1981 г. скончыў Алтайскі політэхнічны інстытут ім. І.І. Паўзунова па спецыяльнасці інжынер-канструктар рухавікоў унутранага згарання. Пасля гэтага працаваў інжынерам-механікам на аўтабазе Міністэрства гандлю і бытавога абслугоўвання насельніцтва рэспублікі. З 1982 па 1987 гг. працаваў выкладчыкам на кафедры аўтамабільнага транспарту ў Кызыльскім філіяле Краснаярскага політэхнічнага інстытута.
У 1984 г. у навагоднім нумары газеты «Хемчыкцін сылдызы» («Зорка Хемчыка») публікуецца яго першы верш пад назвай «Тэнінг-Хаак» («Абляпіха ў колеры»).
У перыяд з 1987 да 1988 гг. В.Ч. Мангуш працаваў навуковым супрацоўнікам сектара літаратуры і фальклору ТНІЯЛІ, а ў 1993 г. завяршыў вучобу ў Літаратурным інстытуце ім. М. Горкага па спецыяльнасці перакладчык мастацкай літаратуры. У перапынках паміж вучобай і пасля заканчэння працаваў навуковым супрацоўнікам інстытута.
З 1994 да 1997 гг. В.Ч. Мангуш працаваў начальнікам аддзела прафарыентацыі і псіхалагічнай падтрымкі беспрацоўных грамадзян у Міністэрстве працы і занятасці насельніцтва Рэспублікі Тува. У гэты перыяд ён бярэ сабе творчы псеўданім Чачагар Чотпун-оол аглу. Выходзяць дзве яго кнігі: «Памінальнае вогнішча» (1994) і зборнік вершаў «Пажаданне Барлыку» (1997). У 1995 годзе ён становіцца членам Саюза пісьменнікаў Рэспублікі Тува. Са жніўня 1997 па чэрвень 2007 г. – працуе ў Адміністрацыі Прэзідэнта, у Канцылярыі Старшыні Урада Рэспублікі Тыва ў якасці загадчыка сектара па ўзаемадзеянні з рэлігійнымі аб'яднаннямі, перакладчыка нарматыўна-прававых актаў. У 1998 г. – удзельнічае ў здымках дакументальнага фільма «Парухі цела шамана ў экстазе».
На шлях шамана вывела Чачачага яго маці - К.К. Кужугет, унучка белага шамана Кес-Кама. Справа ў тым, што Кес-Кам завяшчаў, што яго дар перадасца аднаму з яе сыноў. У 2002 г. К.К. Кужугет адкрыла гэтую таямніцу і дабраславіла свайго сына на занятак шаманскай практыкай. В. Мангуш прымае шаманства і ў памяць аб сваім прадзедзе бярэ сабе імя Чачагар Кес-Кам. Разам з маці ён засноўвае ў г. Кызыле Рэлігійную групу шаманаў «Хан-Тэнгры», пасля перайменаваную на «Хан Тэнгры Хайыракан».
Як і сын Кес-Кама - Хур-Матпаа, Чачагар сумяшчае ў сваёй практыцы і шаманскую, і будыйскую традыцыі, што наогул уласціва для тувінскага шаманізму. У 2003 г. у яго выходзяць дзве кнігі па гісторыі будызму: «Вяртанне Богда-Кегээна» (2003) і «Малітвы для штодзённых практык» (2003).
У 2003 г. Чачагар удзельнічае ў працы семінара паэтаў цюркамоўных краін «Цюрксай-4», які праходзіў у Турцыі (г. Сівас), і становіцца лаўрэатам журналісцкага конкурсу «Агальматалітавае пяро – 2004» у намінацыі «Культура і духоўнасць»; у 2004 г. – прымае ўдзел у выпуску кнігі «Шывалха рымпочэ і субурган бодхісаттвы» і ўзнагароджваецца Юбілейным медалём Рэспублікі Тува; у 2005 г. яму ўручаецца Ганаровая грамата Старшыні Урада РТ; у 2006 ён здымаецца пад імем Кужугет Чочак оол у фільме ВДІК «За чорныя горы».
У 2007 г. выходзяць адразу тры кнігі яго перакладаў па будыйскай філасофіі: "Да яснага святла: этапы шляху", "Кола сансары" і "Традыцыйныя звычаі і традыцыі будызму, якія шануюцца ў сям'і". Некалькі апавяданняў пад агульнай назвай «Пярэстыя каменьчыкі ракі Алаш» увайшлі ў зборнік А. Дыксона (гл. Эльвіль) «Шаманскімі сцежкамі. Легенды і апавяданні пра духі, шаманы і сакральныя месцы Цэнтральнай Азіі» (М., 2007). Апроч гэтага, В.Ч. Мангуш з'яўляецца аўтарам многіх іншых публікацый па гісторыі літаратуры, літаратурнай крытыцы, фальклоры.
З 2007 г. ён член Саюза пісьменнікаў Расіі. У 2008 г. па прапанове А. Дыксана Чачагарам была складзена карта «Падарожжа душы шамана».
Жыве ў г. Кызыле, Тува.
Home | Articles
April 27, 2025 00:52:53 +0300 GMT
0.013 sec.
