Xamana suszeptibilitate berezi batengatik bereizten da, nerbio-sistemaren doikuntza fina, irudimen aberatsa. Hau ukaezina da. Batzuetan esaten da estasi xamanikoa xamanak bere borondatez lortzen zuen egoera bat dela, kontrolatutako erokeria moduko bat.
Xamanismoari buruz bereziki deigarria dena xamanak trantze egoeran sartzeko duen gaitasuna da. Batzuetan, erritualean zehar, xamana portaera arraroa izaten hasten da: bere tokian biraka egiten du, bertaratutakoek ulertzen ez dituzten esaldiak amorratuz oihukatuz, eta ahanzturan erortzen da. Yurta erdi ilunean, horrek guztiak inpresio handia eragin zuen ikusleengan. Zer esan dezakegu Europako bidaiariei buruz...
“Jabetutako” xamanak, gainera, askotan erre eta alkohola edaten zuen erritualean zehar. Pixkanaka-pixkanaka, xamana buruko gaixotasuna duen pertsona bat dela uste izan zen, ia eroa. Zalantzarik gabe, tradizio xamanikoak arrazoibide horietarako oinarriak eman zituen. Altaiarrek eurek ulertu zuten xamanaren ezohiko portaera estatikoa. Uste zen Algan izpirituak xamana errituala zehar estasian jartzen zuela. Batzuetan bere irudia panderoaren barruan jartzen zen, panderoaren jabearen irudiaren hanken artean.
Jarduera erritual arkaikoaren berezitasunak azaltzen dituzten hipotesi oso interesgarriak daude, ezin diren estasi kontrolatu batera soilik murriztu.
J. Jaynesen hipotesiaren arabera, Neolitoko iraultzaren ondorengo garaiko giza talde arkaikoek jainkoen ahotsak errealitatetzat hartzen zituzten. Jendeak garuneko eskuineko hemisferioan entzuten zituen, normalean hizkera ez dena. Gizarteak jainkoen ahotsak entzun eta interpretatzeko gai ziren pertsonen aukeraketa zuzendua egin zuen, tribukideei transmititzeko.
Oro har, pertsona batengan, garunaren eskuineko hemisferioa inguruko munduaren ikusmen-pertzepzioaz arduratzen da eta ezkerrak hizketa kontrolatzen du. Funtzio hauen urraketa konplexuekin, eskuineko hemisferioa ere hizkera gisa jokatzen hasten da eta bi hemisferioen arteko hizkera elkarrizketarako aukera paregabea sortzen da, eta ahotsetako bat kanpoko gisa hautematen du pertsonak.
Eta halako gaitasunak heredatzen eta finkatzen badira, oinordeko apaiz kasta bat agertzen da, jainkoen ahotsak entzunez. Pertsona bat jainkoekin hitz egiten hasten da bere baitan, elkarrizketa bat egiten du goizean ... Zer aukera ireki zen Kosmos mitiko bat sortzeko eta harekin harreman ordenatua izateko! Beharbada, Siberiako xamanek espirituekin zituzten elkarrizketetan sinetsi ez ezik, haien ahotsak entzun ere bai. (Errealitate subjektiboak ez du balio gutxiago gizarte tradizionalarentzat.)
Baina zer da xaman baten eromena erritual baten testuinguruan? Munduaren irudi orokorrean ondo sartzen dela iruditzen zaigu. Hortik ondorioztatzen da beste munduan sar daitekeela ohikoa ez den egoera batean. Horrela sartzen dira epikoko heroiak, kondairetako eta maitagarrien ipuinetako pertsonaiak, giza munduaren mugetan.
Heroia zaldira igo, abiatzen da eta... konortea galtzen du. Esnatzean, bere burua urrutiko lurralde batean ikusten du. Espazioa eta denbora besterik gabe existitzeari uzten diote, gizakiaren munduaren eta beste munduaren artean muga kualitatibo bat dago, “desagertua”. Gauza bera gertatzen da mendiaren jabearekin. Ehiztaria mendi magalean ibiltzen da, nonbait erori eta konortea galtzen du. Beregana etorrita, atsekabetuta dagoela ikusten du. Heroia zuhaitz sakratuaren azpian lo hartzen du... etab.
Norberaren munduaren muga zeharkatzea beti dago pertsona baten estatusaren nahitaezko aldaketa batekin lotzen da; esna ez den egoera batean gertatzen da. Mundu horretan sar zaitezke giza formari uko eginda, jatorrizko biztanleak bezala bihurtuz.
Bizitza errealean, hau xaman baten esku zegoen. Itxura ez ezik, bere esentzia ere aldatzen du (gogora ezazu espirituek egindako "birsorkuntza"). Espirituak bere ahotik hitz egiten hasten dira. Eta bere jokabide guztiarekin, xamanak frogatzen du jada ez dela guztiz gizakia.
Agian xaman baten "jabetza" beste errealitate bat modelatzen duen teknika bat da. Zorabiatzearen, loaren, gaixotasun larrien eta azken finean heriotzaren antzekoa da. Hortik xamanaren irudimenezko itsutasuna (aurpegia estaltzen duen ertza), polifonia, soinu naturalen imitazioa. Hau alor transzendental batzuetan aurrerapauso bat da.
Ez dago guztiz argi xamanek nola kontzienteki erabiltzen zituzten beren psikearen berezitasunak. Haien izaerak eta erritualaren logika ezkutuak horretara bultzatu ote zituzten, ala nahita ekarri zuten estasi egoerara, hori zela “hor” bide bakarra? Nekez da anbiguotasunik gabeko erantzuna posible denik hemen. Nabarmentzekoa da era askotako dislokazio psikologikoak gizarteak ez zituela baztertu, kultura-diseinu berezia jaso eta gizartearen balio-sisteman sartu izana. Argizainek eta igarleek, igarleek eta sendagileek, guztiek beren nitxo soziala jaso zuten.
Home | Articles
January 19, 2025 18:52:48 +0200 GMT
0.007 sec.
